Cemlyn
trwy'r Tymhorau
Gwanwyn
Byddwn yn gwybod bod y gwanwyn wedi cyrraedd Cemlyn pan welwn Dinwen
y Garn yn glanio ar Drwyn Cemlyn neu pan fydd Aderyn Drycin Manaw
yn gwneud ei ffordd drwy’r tonnau allan i’r môr neu’r
Forwennol Bigddu gyntaf yn galw yn y Bae – mae hyn i gyd yn bosibl
o fis Mawrth ymlaen. Yn ddiweddarach, gwelwn liw y gwanwyn yn y glaswellt
dan ein traed o amgylch y warchodfa wrth i Seren y Gwanwyn a Chlustog
Fair droi’r ddaear yn las a phinc. Fe all yr ysbeidiau heulog
cyntaf ddenu’r Madfall Cyffredin a’r Gwiberod allan i dorheulo
hefyd. Erbyn canol Mai, bydd modd gweld a chlywed amrywiaeth o adar
o amgylch y warchodfa, yn cynnwys y morwenoliaid ddaw i setlo ar ynysoedd
y lagŵn, y Llwydfron a Thelor yr Hesg yn canu yn y prysgwydd
ac ar ymyl y dŵr, y Coegylfinir yn chwilio am fwyd ar hyd y glannau
creigiog a’r rhydwyr eraill, fel Pibydd y Mawn a’r Rhostog
Gynffonddu, ar y traeth neu yn y lagŵn.
Haf
Mae prysurdeb mawr ar ynysoedd y lagŵn
yn yr haf gyda'r Morwenoliaid a'r Gwylanod Penddu'n defnyddio pob
awr o olau dydd i gludo bwyd i'r cywion sy'n tyfu mwy a mwy bob
dydd. Mae gweld, clywed ac arogli cynnwrf yr adar yr adeg yma o'r
flwyddyn yn brofiad cofiadwy yng Nghemlyn. Misoedd Mehefin a Gorffennaf
yw'r adeg i weld Bresych y Môr yn llawn blodau ac i weld y
Pabi Corniog Melyn a'r Gludlys Arfor ar hyd yr esgair - a bydd Pioden
y Môr a'r Cwtiad Torchog yn nythu ar y cerrig mân yn
ystod y cyfnod hwn hefyd. Ar y Trwyn, cadwch lygad am y Tresgl a
blodau pinc tywyll y Ganrhi Goch, yn ogystal ï'r glöynnod byw
lliwgar fel y Gweundir Bach a'r Glesyn Cyffredin sy'n hedfan heibio.
Cadwch lygad hefyd am y chwilen ddail goch a gwyrdd, Chrysolina
polita ar yr Helyg Bach ar hyd Trwyn Pencarreg.
Hydref
Fel rheol, mae cywion y morwenoliaid wedi hedfan o’r nyth erbyn
canol Awst, yn barod i ddechrau ar eu taith hir tua’r de i
aeafu ar arfordir Affrica, felly erbyn dechrau’r hydref, mae’r
ynysoedd yn rhyfedd o dawel. Daw bywyd gwyllt arall i gymryd eu
lle serch hynny – heidiau o’r Cwtiad Aur a rhydwyr eraill,
fel y Cornchwiglod a’r Gylfinirod. Bydd llanwau uchel yr hydref
yn datgelu bywyd diddorol y môr sy’n cuddio fel arfer
ar gyrion isaf y traeth ac mae’r tywydd garw yr adeg yma’n
dod ag amrywiaeth o adar môr sy’n mynd heibio’n
agos i Drwyn Cemlyn – Adar Drycin Manaw, Huganod, Gwylanod
Coesddu a’r Gwylog.
Gaeaf
Mae’r lagŵn yn adnodd pwysig i’r adar drwy gydol
misoedd y gaeaf hefyd – gwelir yr Wyach Fach, yr Hwyaden Lydanbig
a Hwyaden yr Eithin yn rheolaidd, ynghyd â’r Cwtiar a’r
Chwiwell sydd hefyd yn pori ar y caeau o amgylch. Weithiau, ymunir
â’r Crëyrod Mawr sy’n pysgota yn y lagŵn
yng Nghemlyn drwy gydol y flwyddyn gan Grëyrod Bach yn gwibio
hyd y dŵr bâs i ddal perdys. Hefyd, gwelir yr Hwyaden
Frongoch a’r Wyach Fawr Gopog naill ai yn y lagŵn neu
allan yn y Bae, tra ar y lan greigiog, fe all y mwyaf sylwgar yn
ein plith weld Cwtiad y Traeth neu’r Pibydd Du yn chwilio am
fwyd wrth ymyl y dŵr.
|
