|
Morwenoliaid
Mae tri rhywogaeth o forwenoliaid
yn magu’n rheolaidd yng Nghemlyn. Mae nifer y Morwenoliaid
Pigddu sy’n nythu ar yr ynysoedd
yn y lagŵn wedi bod yn codi yn ystod y blynyddoedd diwethaf
nes bod yr haid yma yn un o’r rhai mwyaf yn y wlad.
Roedd yma fwy na 1500 o nythod yn 2004 a llwyddodd canran
dda o’r cywion i hedfan y nyth. Mae’r Morwenoliaid Pigddu’n
nythu mewn grwpiau dwys fel rheol ac maent fel pe baent yn
elwa o fod yn agos at grwpiau o Wylanod
Penddu yn nythu. Mae’r rhain yn ymateb yn chwyrn i ysglyfaethwyr
sy’n eu bygwth, ond dim ond aros yn llonydd ar eu nythod fydd
y Morwenoliaid Pigddu. Mae’r Morwenoliaid
Cyffredin yn nythu’n fwy gwasgaredig,
mewn grwpiau a niferoedd llai, ar yr ynysoedd, ac felly hefyd
Forwenoliaid y Gogledd.
Mae’r rhain yn gwneud siwrnai faith iawn o’r hemisffer
deheuol i’r hemisffer gogleddol ac ynôl bob blwyddyn
- dyma’r siwrnai hiraf i unrhyw aderyn mudo ei gwneud.
Roedd un o adar môr mwyaf prin Prydain, y Forwennol
Wridog yn arfer magu yng Nghemlyn
ac fe’i gwelir yma weithiau wrth iddi fynd heibio. Felly
hefyd yr adar prin eraill, fel y Forwennol
Fach a'r Forwennol
Ddu.
Y morwenoliaid yw prif ffocws y gwaith
cadwriaethol yng Nghemlyn. Gan fod mwy a mwy o ymyrraeth â’u
safleoedd magu traddodiadol, oherwydd mwy o fynediad a datblygiad
mewn safleoedd arfordirol, mae nifer y morwenoliaid wedi gostwng
yn draddodiadol ym Mhrydain, felly mae safleoedd fel Cemlyn,
sydd â phoblogaethau iach o hyd, yn adnoddau gwerthfawr
a phwysig yn genedlaethol.
Cyflogir dau warden gan YNGC yng
Nghemlyn bob haf, i fonitro a gwarchod y morwenoliaid. Yn
ogystal â delio ag ymyrraeth ac ysglyfaethwyr, maent
yn cofnodi nifer y nythod, llwyddiant y cywion i adael y nyth
a’r math o bysgod a ddygir i mewn gan y rhieni. Gall
argaeledd pysgod, yn arbennig bwyd delfrydol y morwenoliaid,
Llymrïaid, fod yn ffactor allweddol i dymor magu llwyddiannus.
Er enghraifft, mae gorbysgota Llymrïaid yn ardal Ynysoedd
y Shetland wedi cael effaith drychinebus ar gynhyrchiant Morwenoliaid
y Gogledd yn yr ardal honno.
Mae’r morwenoliaid i gyd yn
mudo dros y gaeaf a’r Morwenoliaid Pigddu a welir yma
gyntaf fel rheol, tua diwedd Mawrth neu ddechrau Ebrill. Bydd
mwyafrif oedolion magu pob rhywogaeth yn cyrraedd y safle
tua mis Mai. Misoedd Mehefin a Gorffennaf yw’r rhai prysuraf
i’r morwenoliaid ac mae’n amser da i ymweld â’r
warchodfa, gan fod ynysoedd y lagŵn yn ferw gwyllt.
Erbyn canol Awst, bydd mwyafrif y cywion wedi hedfan y nyth
ac yn barod i ymuno â’u rhieni ar y swrnai tua’r
de dros y gaeaf - i arfordir Gorllewin Affrica yn achos mwyafrif
y Morwenoliaid Cyffredin a Phigddu, ac yn bellach i’r
de i Forwenoliaid y Gogledd.
|
